Overgang

Wat is de overgang?

De overgang vindt plaats in de jaren rondom de laatste menstruatie. Vaak wordt de overgang verward met de menopauze, maar dit zijn niet precies dezelfde begrippen. De menopauze is de laatste keer dat je ongesteld wordt, en dit gebeurt gemiddeld rond je 51ste levensjaar. De overgang, daarentegen, begint vaak al eerder, soms wel enkele jaren voor de menopauze en kan doorgaan totdat je lichaam zich volledig heeft aangepast aan het nieuwe hormonale evenwicht.

De overgang begint meestal tussen je 40ste en 60ste jaar. Bij sommige vrouwen kan de overgang al voor hun 40ste beginnen, wat we een vroege overgang noemen. Dit kan gebeuren door erfelijke factoren, medische behandelingen zoals chemotherapie of bestraling, of doordat de eierstokken operatief zijn verwijderd.

Wat gebeurt er in je lichaam?

Tijdens de overgang maakt je lichaam steeds minder oestrogeen aan, het hormoon dat je menstruatiecyclus regelt. Je eicellen raken op, waardoor er geen rijpe eicellen meer vrijkomen uit de eierstokken. Het gevolg hiervan is dat je menstruaties onregelmatiger worden. Soms kun je langer of korter ongesteld zijn dan je gewend was, en het kan ook zijn dat je juist heviger of minder hevig bloedt dan voorheen.

Daarnaast kan het ook zijn dat je last krijgt van andere typische overgangsklachten, zoals:

• Opvliegers: Dit zijn plotselinge warmteaanvallen die vaak maar enkele minuten duren. Je kunt hierbij ook gaan zweten, en je huid kan rood aanlopen. Veel vrouwen ervaren deze opvliegers ook 's nachts, wat kan leiden tot slaapproblemen.
• Vaginale klachten: Door de verminderde oestrogeenproductie wordt de huid van de vagina dunner en droger. Hierdoor kun je jeuk of een branderig gevoel ervaren. Het kan ook langer duren voordat je vagina vochtig wordt tijdens seks.
• Stemmingswisselingen: Door de hormonale veranderingen kun je last hebben van stemmingswisselingen, somberheid of prikkelbaarheid. Ook vergeetachtigheid en spierpijn komen vaak voor.

Medicatie en behandeling van overgangsklachten

Veel vrouwen ervaren overgangsklachten in meer of mindere mate. Voor sommige vrouwen zijn de klachten mild, terwijl anderen ernstig worden beperkt in hun dagelijks leven. Gelukkig zijn er verschillende medicijnen beschikbaar die je kunnen helpen bij het verminderen van de klachten.

Vrouwelijke geslachtshormonen

Vrouwelijke geslachtshormonen, zoals oestrogeen en progestageen, spelen een belangrijke rol in jouw menstruatiecyclus. Tijdens de overgang kunnen de oestrogeenniveaus in jouw lichaam dalen. Geneesmiddelen met oestrogeen kunnen helpen deze verminderde hoeveelheid aan te vullen.

Overgangsklachten

Als je last hebt van overgangsklachten zoals opvliegers, zweetaanvallen, slaapproblemen, prikkelbaarheid, botontkalking, stemmingswisselingen of een droge vagina, kunnen oestrogeenhormonen verlichting geven. Deze hormonen worden alleen voorgeschreven als jouw klachten ernstig zijn en je dagelijkse leven verstoren. Vrouwen die deze hormonen gebruiken, hebben echter een verhoogd risico op borstkanker. Daarom is het belangrijk om elke zes maanden samen met jouw arts te bespreken of het gebruik van deze hormonen nog steeds nodig is.

Combinatie van oestrogeen en progestageen

Oestrogeenhormonen kunnen alleen worden voorgeschreven, of samen met progestageenhormonen. Progestageenhormonen zorgen ervoor dat jouw baarmoederslijmvlies niet te veel groeit onder invloed van oestrogeen. Als jouw baarmoeder is weggehaald, kan oestrogeen zonder progestageen worden voorgeschreven.

Toedieningsvormen van oestrogeen

Voorbeelden van oestrogeen zonder inname zijn estradiol neusspray, pleisters of vaginaal gebruik. Er zijn ook oestrogeenhormonen die je wel inneemt, zoals estradiol, estriol en geconjugeerde oestrogenen.

Progestageen voor vrouwen met baarmoeder

Als je nog een baarmoeder hebt, krijg je vaak een combinatie van oestrogeen en progestageen om overmatige groei van het baarmoederslijmvlies te voorkomen. Voorbeelden van progestageen zijn dydrogesteron, medroxyprogesteron en tibolon. Deze combinaties worden vaak gebruikt bij overgangsklachten. Vrouwen die hun baarmoeder nog hebben, krijgen meestal deze vaste combinatie van oestrogeen en progestageen.

Andere medicijnen bij overgangsklachten

Naast hormonen zijn er ook andere medicijnen die kunnen helpen bij overgangsklachten:

• Clonidine: Werkt tegen opvliegers en zweetaanvallen, maar niet tegen andere klachten.
• Gabapentine: Vermindert opvliegers bij vrouwen die antihormoonbehandelingen ondergaan voor borstkanker.
• Antidepressiva: Middelen zoals paroxetine en venlafaxine helpen bij opvliegers en zweetaanvallen.
• Oxybutynine: Vermindert opvliegers bij vrouwen die worden behandeld met antihormonen voor borstkanker.

Voorbehoedsmiddelen en zwangerschap in de overgang

Zelfs tijdens de overgang is het mogelijk om zwanger te worden zolang je nog ongesteld bent, ook al gebeurt dit misschien minder vaak. Daarom is het belangrijk om anticonceptie te blijven gebruiken totdat je minimaal een jaar niet meer ongesteld bent geweest. Na je 52ste is de kans op een zwangerschap zeer klein en kun je in overleg met je arts stoppen met anticonceptie.

Adviezen om met overgangsklachten om te gaan

Als je merkt dat je overgangsklachten hebt, zijn er verschillende dingen die je kunt doen om de klachten te verlichten:

• Leefstijl: Gezond eten, voldoende bewegen en stoppen met roken kunnen je helpen om je beter te voelen. Het helpt ook om op je gewicht te letten, want overgewicht kan de klachten verergeren.
• Slaap: Probeer goed voor je nachtrust te zorgen. Vermijd cafeïne en zware maaltijden vlak voor het slapen gaan, en zorg voor een rustige slaapomgeving.
• Stressmanagement: De overgang kan een emotioneel uitdagende periode zijn. Praat met mensen in je omgeving over wat je doormaakt, en probeer stress te verminderen met ontspanningstechnieken zoals yoga of meditatie.

Wanneer naar je huisarts?

In de meeste gevallen zijn overgangsklachten vervelend, maar onschadelijk. Toch zijn er situaties waarin het belangrijk is om je huisarts te raadplegen, bijvoorbeeld als je extreem hevig ongesteld bent of als je langer dan een jaar geen menstruatie hebt gehad en er toch weer bloedverlies optreedt.

De overgang is een natuurlijke fase, maar dat betekent niet dat je met ernstige klachten hoeft rond te lopen. Er zijn veel behandelingen beschikbaar, van medicatie tot leefstijladviezen, die je kunnen helpen om deze periode zo prettig mogelijk door te komen. Heb je vragen of maak je je zorgen, dan kun je altijd bij ons terecht voor meer informatie en advies.