Winterhanden en wintertenen

Wat zijn winterhanden en wintertenen?

Winterhanden en wintertenen, ook wel 'perniones' genoemd, ontstaan door blootstelling aan kou. De bloedvaten in de huid trekken samen om je lichaam warm te houden. Bij sommige mensen gebeurt dit ook in de grotere bloedvaten van de handen en voeten. Hierdoor stroomt het bloed minder goed door, en krijgen de vingers en tenen te weinig zuurstof. Dit leidt tot klachten zoals jeuk, pijn, zwellingen, en verkleuring van de huid. Je handen of voeten kunnen rood, blauw of paars worden.

Naast je vingers en tenen kunnen ook andere lichaamsdelen worden getroffen, zoals je neus, oren, polsen, of benen. Hoewel de klachten meestal niet ernstig zijn en vanzelf verdwijnen, kunnen ze hardnekkig zijn en terugkomen in de wintermaanden.

Wanneer loop je risico?

Iedereen kan last krijgen van winterhanden of wintertenen, maar sommige mensen lopen meer risico dan anderen. Dit kan het geval zijn als je:

• Vaak in koude of vochtige omstandigheden bent.
• Rookt, want roken vernauwt de bloedvaten.
• Medicijnen gebruikt zoals bètablokkers, die ook de bloedvaten kunnen vernauwen.
• Weinig beweegt of een laag lichaamsgewicht hebt.
• Strakke kleding draagt, waardoor de doorbloeding wordt beperkt.

Ook vrouwen en mensen met een familiegeschiedenis van winterhanden of wintertenen hebben vaker last van deze klachten.

Wat zijn de symptomen?

De klachten van winterhanden en wintertenen kunnen per persoon verschillen. De meest voorkomende symptomen zijn:

• Jeuk aan je vingers, tenen of andere lichaamsdelen.
• Pijn en een branderig gevoel.
• Rode, paarsblauwe of blauwgekleurde plekken op de huid.
• Zwellingen van vingers of tenen.

Soms kunnen deze klachten ook op andere plekken optreden, zoals je oren, neus of dijen. Krabben aan de jeukende plekken kan leiden tot wondjes, wat de kans op infecties vergroot.

Wat kun je zelf doen om klachten te voorkomen?

Er is een aantal dingen die je zelf kunt doen om de kans op winterhanden en wintertenen te verkleinen of de klachten te verminderen:

• Bescherm jezelf tegen de kou: Draag warme kleding zoals handschoenen, dikke sokken, en een muts. Zorg ervoor dat je schoenen en kleding niet te strak zitten, zodat de bloedsomloop niet belemmerd wordt.
• Houd je lichaam warm: Beweeg regelmatig om je lichaamstemperatuur op peil te houden. Ga bijvoorbeeld wat vaker traplopen of maak een wandeling.
• Vermijd vocht en kou: Trek droge kleding aan als je nat bent geworden, en zorg dat je huis en werkplek goed verwarmd zijn.
• Zorg goed voor je huid: Houd de huid droog en warm. Je kunt eventueel een vetcrème zoals vaseline gebruiken om je huid te beschermen.
• Stop met roken: Roken vernauwt de bloedvaten, wat het risico op winterhanden en wintertenen vergroot.

Wat kun je doen als je klachten hebt?

Als je toch klachten krijgt, kun je een aantal maatregelen nemen om de symptomen te verlichten:

• Warm de aangedane plekken voorzichtig op: Doe dit bijvoorbeeld door warme handschoenen of sokken te dragen, maar vermijd direct contact met warmtebronnen zoals een hete kruik, omdat dit de huid kan beschadigen.
• Krab niet aan de jeukende plekken: Krabben kan de huid beschadigen en leiden tot infecties of blaren. Probeer dit dus te vermijden.
• Overweeg wisselbaden: Sommige mensen hebben baat bij wisselbaden, waarbij je de handen of voeten afwisselend in warm en koud water dompelt. Dit kan de doorbloeding stimuleren.

Hoewel er geen medicijnen zijn die specifiek helpen tegen winterhanden of wintertenen, kun je de klachten wel verlichten met zelfzorgmiddelen zoals crèmes of warmwaterbaden. Sommige mensen proberen ook producten zoals lanettecrème of vaseline, hoewel er geen wetenschappelijk bewijs is dat dit helpt.

Is er dan helemaal geen behandeling voor perniones?

Er zijn twee soorten geneesmiddelen die verlichting kunnen geven.

Lokale geneesmiddelen

Geneesmiddelen die de huiddoorbloeding plaatselijk verbeteren, zouden verlichting kunnen brengen. Bijwerkingen zijn er haast niet. Denk aan capsicum crème 0.075% FNA, dat op recept verkrijgbaar is, of Midalgan Forte, verkrijgbaar zonder recept bij de apotheek. Deze middelen worden niet vergoed.

Vaatverwijdende geneesmiddelen

Bij ernstige verschijnselen kunnen vaatverwijdende geneesmiddelen worden geadviseerd. De meeste hiervan hebben bijwerkingen en zijn dus niet erg geliefd. Voorbeelden zijn nifedipine, diltiazem, prazosine en pentoxyfylline. Deze geneesmiddelen moeten vaak enkele maanden worden gebruikt.

Wanneer moet je naar de huisarts?

Hoewel winterhanden en wintertenen meestal vanzelf weer overgaan, zijn er situaties waarin het belangrijk is om contact op te nemen met je huisarts. Bel je huisarts als je:

• Blaren, wondjes of zweren krijgt op je handen, vingers, voeten of tenen.
• Last hebt van klachten terwijl het niet koud is.
• Klachten blijven houden, ook als het weer warmer wordt in het voorjaar.
• Andere klachten hebt, zoals pijn in je gewrichten of zweren in je mond.

Deze symptomen kunnen wijzen op een onderliggende aandoening, zoals diabetes of etalagebenen.

Hoe gaat het verder?

Winterhanden en wintertenen gaan meestal binnen een paar weken vanzelf over, vooral als het weer warmer wordt. In sommige gevallen kunnen de klachten de hele winter aanhouden en zelfs elke winter terugkeren. Vooral bij kinderen verdwijnen de klachten vaak na een paar jaar vanzelf.

Preventie: wat kun je doen om winterhanden en wintertenen te voorkomen?

Het belangrijkste wat je kunt doen om winterhanden of wintertenen te voorkomen, is jezelf goed beschermen tegen de kou. Draag warme, niet te strakke kleding en beweeg voldoende. Daarnaast helpt het om je huis en werkplek goed te verwarmen. Door kleine aanpassingen in je levensstijl kun je de kans op winterhanden en wintertenen verkleinen en de klachten verminderen.

Als je twijfelt over je klachten of advies nodig hebt, kun je altijd bij ons in de apotheek terecht.